عثمان و دوتار بی قرارش | یادی از استاد عثمان محمدپرست

شهرستان خواف را علاوه بر معادن سنگ آهن ارزشمندش که بر سر زبان‌ها انداخت و شهرتش به واسطه موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی که در مسیر جاده ابریشم دارد، به پیر خوش‌نواز و فروتنی می‌شناسند که میراث‌دار هنری دیرینه است.

مردی که ادعا داشت، دوتار زبان بی کلامی است که هم تسلی دل نوازنده است و هم روح نواز جان شنونده. نخستین کسی که برابر دوتار نوازی محمد ده، دوازده ساله ایستاد، پدرش بود، اما خلوت او با سازش، درست زمانی که مشغول اجرای قطعه‌ای در منقبت حضرت رسول (ص) بود، قلب پدرش را تسخیر کرد و مورد تحسین او قرار گرفت. ارادت او به پیامبر (ص) و اولیای خدا، حربه‌ای برای جلب رضایت پدرش نبود. او از عمق جان، شیفته و شیدای خاندان پیغمبر (ص) بود.

در ایامی که دوتار را به شکل تجربی فراگرفت، از اشعار سایر شعرا بهره می‌برد و رفته رفته با پختگی و گذر سالیان، به سرودن قطعات عارفانه‌ای پرداخت که همگی درون مایه‌های معنوی و عاشقانه داشتند. دوتار نوازی، به مثابه چای خوش رنگ و خواب عمیقِ پس از کار، برای او بود. خستگی یک روز سخت کاری را با نواختن از تن به در می‌کرد و به مرور، بازتاب درد‌های منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کرد، در لابه لای آثارش آشکار شد:‌ای خواف شگفت روزگاری داری/ درد و غم و رنج بی شماری داری محروم، بدون غم گساری اما/ عثمان دوتار بی قراری داری

عثمان محمد پرست، نماد نواختن سازی بود که در خطه خراسان و ترکمن صحرا و مازندران پدیدار شده بود. نوای فرهنگ و هنر خواف، در لرزش سیم سازی بود که به پشتوانه این پیر خراسانی، پا از مرز‌های داخلی فراتر گذاشته بود. او بیش از آنکه برای عرضه هنرش از کشور خارج شود، بسیاری از مشتاقان نوایش را به شهر خواف کشانده بود و بیش از آنکه در طول هشت دهه دوتارنوازی، شاگردانی در این حوزه تربیت کند، دختران و پسران بی شماری را شیفته این هنر اصیل خراسانی کرده بود. یک تنه پشتوانه عظیمی برای اعتلای موسیقی مقامی و پیوند ادبیات با موسیقی بود.

در کنار نواختن، شیفته مثنوی خوانی بود و گاهی در مراسم گوناگون بداهه نوازی هایش، مخاطبان را حیرت زده می‌کرد. در دل همین مراسم و اجرا‌ها بود که به واسطه اعتبار و محبوبیتش، خیران مدرسه ساز را به ساخت مدارس ترغیب کرد و در طول ۹۳ سال عمر با برکت خود، بانی ساخت ۹۶۰ مدرسه شد تا جایی که از سوی رئیس جامعه خیران مدرسه ساز، نشان سفیر مدرسه ساز کشور را دریافت کرد.

او بار‌ها در زمینه هزینه درمان کودکان مبتلا به سرطان گام برداشته بود و نامش نه تنها بر تارک هنر، که در زمینه امور انسان دوستانه و خیرخواهانه می‌درخشد. نصب نخستین کاشی ماندگار خراسان بر سر در منزل او در مشهد در سال ۱۳۹۶ از سوی سازمان میراث فرهنگی، اقدامی نمادین در راستای تکریم گنجینه زنده بشری بود که نام او را در زمره میراث ناملموس کشور جاویدان کرد. خواننده اثر ماندگار «نوایی نوایی»، ۲۹ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ در حالی ترک دنیا گفت که نقش بسزایی در ثبت دوتار در میراث جهانی یونسکو داشت.